اسلامآراشدیرمالاری ایله ایلگی‌لی موضوع‌لار اوزرینده، اون ایل‌لردیر چالیشماق‌دایام.اَن چوخ اوخودوغوم اثرلر اسلام اوزرینه اولماسا دا، ان چوخ ایلگی‌لندیییم موضوع‌لاردانبیری اسلام بیلگی‌لری اولموشدور. بیر موسلمان توپلوم‌دا دونیایا گؤز آچدیغیماوچون، منه ده اسلام، کیملیک و حیات معناسی‌نین اؤنملی بیر پارچاسی اولدو. اسلامحاققینداکی گؤروش‌لریمی آچیقلاماق اوچون کیتاب‌لار یازماغیم لازیم گلیر و عؤموراولورسا، فرصت تاپینجا، یازماغی دا دوشونورم. بو یازی ایله باشلایاراق، اسلامموضوعلاری اوزرینه یازی‌لار و یازیجیق‌لار یایینلایاجاغام. بو یازی‌لار اؤزللیک‌لهتورکجه چیخاجاق‌دیر؛ نه‌دن تورکجه؟ یازی‌لارین ایچینده آنلاشیلاجاق‌دیر یاواش –یاواش.
***
منجه بیر چوخاسلامی دئییم‌لر و دئییش‌لر(عبارت‌لر)، بوتون موسلمان ملت‌لر و اولوس‌لاریندیلینده یئرلشمیش و خالق‌لار، بونلاری راحاتجا آنلار و گونلوک یاشامیندا، یئریگلینجه دیله گتیریرلر؛ سلام[علیکم]، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ،انا لله و انا الیه راجعون، ان شاءالله، ما شاء الله ووعرب‌لرده اولدوغوکیمی، فارس‌لاردا، تورک‌لرده، هیند- پاکیستان موسلمان‌لاریندا، کوردلرده وایشلک‌دیر.حتا بوگون آلمانیادا یاشایان تورک و موسلمان‌لارین دیلینده یایقین اولان ان شاءالله، آلمانجا سؤزلوک‌لرده یئرینی آلیبدیر. بونا گؤره، بیر چوخ اسلام اینانج ومراسم‌لری‌نین آدلاری دا، بو دیللرده ترجومه‌سیز گؤرونور و حتا اینگیلیزجه وفرانسیزجا کیمی موسلمان اؤلکه‌لرده رسمیلشن آوروپا دیللرینده ده، بو دئییم ودئییش‌لر گؤرولمک‌‌ده‌دیر؛ جهاد، حجّ، زکات، سجده، رکوع، رکعت، قنوت، ایمان، اذان،اقامه، خمس، جهنم، عذاب، آیت/آیه، سوره وبو کیمی دئییم‌لری باشقا دیله چئویرمک،موم اولسادا، آنلاشیلیر اولماز و حتا یانلیش آنلاشیلمالارا یول آچابیلر. مثلاسون زامان‌لاردا بعضی فارسجا قرآن ترجومه‌لرینده عذاب یئرینه "شکنجه"قویولموش و عذاب ایله ایشکنجه نین نه قدر فرقلی اولدوغو گؤز اؤنونه آلینمامیش‌دیر.بونلارا دقت ائدینجه، اصلینده بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِدئییمی ده، چئویرمک اوچون اویغون گؤرونمور. چونکو بوتون موسلمان‌لار آشاغی-یوخاریدئییش'ین معناسینی راحاتجا بیلیرلر و یا ترجومه سیندناوْ "تأثیر"ی و "داد"ی آلان آزاولور.
***
اوسته کیدوشونجه دن حرکت ائدرسک، ترجومه‌یه احتیاجقالمیر. آما اؤنملی بیر مسأله دها واردیر. انسان‌لار اؤیرندیک‌لری سؤزجوک‌لری،دئییم‌لر و دئییش‌لری زامان ایچینده ازبرلمه اولاراق ایشلتمه یه باشلاییرلار وسونرا او کلمه و دئییش‌لردن نه قصد اولوندوغونو، اونودورلار؛ گؤز، قولاق عادت‌لریکیمی. بیر محیط‌ده دایما گلن سس، انسان‌لارین دقتیندن قاچیر. یئنی گلن آداملار،راحاتسیز اولورلار. هر گون گؤردویوموز کوچه-باجانین بیر چوخ اؤزللیک وعونصورلارینی، اصلینده گؤرموروک. درس وئردیک‌لریم زامان‌لار، اؤیرنجی‌لردندیللرینه گتیردیک‌لری کلمه‌لرین معناسینی سوروشاردیم. اونلار دا، دیللرینه ازبراولدوق‌لاری مترادف سؤزجوک‌لری سؤیلردی‌لر. آما بیر آز درینلمهسینه سوروشونجا،اصلینده معناسینی بیلمه دیک‌لری و قولاق‌دان دوْلدورما، ازبرلمه ایله یئتیندیک‌لریاورتایا چیخاردی؛ سوقراط'ین گؤردویو ایشکیمی. مثلا یاخشی‌لیق نه دیر؟ یامانلیق نه دیر؟ اخلاق نه یه دئییریک؟ انسانلیق/انسانیتنه معنا داشیماق‌دادیر؟ و مینلرجه بئله سورغولار، چوخ شئی'ی اصلینده بیلمه دیییمیز و بیلدیییمیزساندیغیمیزی اورتایا قویور.
موسلمان‌لاردااصلینده بئله بیر عادت و ازبرلمه دورومونا دوشورلر. "عادت‌لشمیش موسلمانلیق"،"آتا-بابادان قالما موسلمانلیق"، "کیملیک(شناسنامه)موسلمانلیغی" و "ازبرلمه موسلمانلیغی" دییه بیله جهییمیز بو تیپموسلمانلیق، گئرچک دیندارلیق و موسلمانلیق‌دان اوزاق اولدوغو، گوندهلیکموسلمانلیق اولدوغو آچیق‌دیر. بیر چوخ انسان، ناماز قیلار، اوروج توتار، مکّه یهده گئدر و باشقا واجب‌لرینی یئرینه گتیریر. آنجاق بو عمل‌لرین اوندا بیر اثری یوخ.راحات-راحات یالان دانیشیر. یالان آند ایچیر، افترا آتیر، غیبت-دئدی-قودو ایلهمشغول اولور؛ و بنزری یوزلرجه اخلاقسیزلیق ائدیر. اوزون سوره دییه بیله جه ییم بیرزامان، ناماز قیلمادیم. اوْروجو یاریم-یامالاق توتدوم. سببی ایسه، اساساً بو کیمیداوارانیش‌لار و عمل‌لر ایدی؛ من یئتمیش ایل نامازدان، عبادت‌دن سونرا دا، راحاتجاانسان‌لارین حاققینی یییه بیلسه م، بو نه بیچیم دیندارلیق اولور؟ بو دیندارلیغینفایداسی نه؟ بوگونکو اسلام حاققینداکی گؤروشومون آچیقلانماسی دا، یازی‌لارینآراسیندا گله‌جک‌دیر. نه ایسه، منجه بیر فیلسوف اولماق اوچون، فیلسوفلارینسؤزلرینی، دوشونجه‌لرینی اؤیرنمک، اؤیرتمک، یازماق و حتا شرح ائتمک یئترلیاولمادیغی کیمی، بیر شاعر اولماق اوچون شعرلر ازبرله ییب، شعر صنعتی اوزرینهیازیلان کیتابلاری اوخوماق دا کافی اولمادیغی کیمی، بیر دیندار و ایمانلی اولماقاوچون ده، بیر قیسیم سؤزلری ازبرله مک، اَییلیب دوزه لمک، اوروج آدینا آج قالماقیئترلی ده‌ییل‌دیر. ایمان و اینانج، انسانین ایچیندن قاینامادیغی مُدّتجه، اؤزگونو اصیل اولمایاجاق‌دیر. ایمان و اینانج حسّ‌دیر، دویو(duyu)'دور. معناسیزتکرارلامانین، چوخ دا تأثیری اولمایاجاق‌دیر. او زامان هر قاورامین، هر اینانجینگئرچک معناسینی، آراشدیرماق و یاشاماق لازیم گله جک‌دیر.
***
بِسْمِ اللَّهِالرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
بسم: بـ+اسم اولدوغو آچیق‌دیر. اسم(isim) عثمانلیجا وتورکیه تورکجهسینده ایشلک‌دیر و حتا تورکجه "آد" یئرینی ده دارالتمیش‌دیر.بیزده داها چوخ دیل بیلگیسی دئییمی اولاراق ایشله نیر. اسم کلمه سی‌نین قایناغیاوزرینه دارتیشمالار دا واردیر. اصلینده وَسَم(=بزه مک، داغلاماق، انگ/ان‌له مک)فعلیندن گلدییی‌نی دوشونن‌لر واردیر و بو گلیشمه ده آنلاملی‌دیر.
الله: کلمهسینه گلینجه، تورکجه میزده چوخ یایقین‌دیر و چوخیئرده "تانری"نین یئرینی آلیبدیر. ایران‌داکی بعضی تورک دیل و لهجهلرینده(همدان لهجه سی کیمی) خدا(xuda)، فارسجادان آلینتی اولاراق، ایشلک‌دیر. بیر چوخ تفسیرچی‌نینفیکرینجه، الله باشقا دیللره چئوریله بیلمز. بو ترجومه اولونمازلیق،چئوریلمزلیک(ترجمه ناپذیری) سببی ایسه، الله آدی‌نین معناسی‌نین چوخقاپساملی(جامع) اولدوغو و او معنانی بوسبوتون اولاراق باشقا دیللرده قارشیلایانسؤزجوک اولمادیغی، گؤستریلیر. بو استدلالی قبول ائدرسک، چوخ آز سؤزجوک بیر دیل‌دنباشقا دیله چئوریله بیلیر؛ مثلا بیزیم چؤرک ایله اینگیلیزجه bread، شکیل باخیمیندانو پیشیرمه/یاپما یؤندمی جهتی‌ندن فرقلی اولدوق‌لاری، بیزیم چؤره ییمیزله، اونلار"چؤره یی" بام-باشقا شئی‌لردیر. بیزیم قویون‌لارلا آوسترالیا قویون‌لاری،آورپا آت‌لاری ایله بیزیم آت‌لار، اینک‌لریمیزله، آفریقا اینک‌لری وچوخ فرقلی‌دیر.آنجاق بیز انسان‌لار، اورتاق اؤزللیک‌لری گؤز اؤنونده توتاراق، ایکی سؤزجویوبیربیرینه قارشیلیق(=معادل) ساییریق و گؤروروک. بو باخیم‌دان، "الله"ی موسلمان‌لارین تانریسی اولاراق گؤرمک چوخ دادوغرو اولماز؛ مای‌ده، مسیحی‌لرین ده، تانری اوچون "الله" دئمه‌لریدارتیشمالارا سبب اولموشدور. تورکیه‌ده ده، خریستیان متین‌لری چئوریلیرکن، اللهیئرینه تانری دئمک یایقین‌دیر. آنجاق بعضی خریستیان تورک‌لر، "الله"کلمه سی‌نین ایشلنمه سینی داها دوغرو گؤرورلر. چونکو تورک‌لرین الله'دان آنلادیق‌لاری، تانری'دان فرقلی‌دیر. الله، چوخ یاخین، سئوهجن/مهریبان گؤرونور. تانری ایسه اوزاق، اؤزگه نینکی کیمی حسّ اولونور. منجه، مسألهبیزیم تانری/الله قاورامین‌دان نه آنلادیغیمیزدیر. اسلامین اساس‌لاریندان ساییلان"شهادتین"ده "اشهدُ ان لا اله الا الله"، فارسجایا"شهادت می‌دهم که خدایی غیر از خدا[ی یگانه] نیست" شکلینده چئوریلیر. بوترجومه ده بیر سوْرون/پروبلم اولدوغو ایلک باخیش‌دا گؤزه چارپیر(ایکی آیری"خدا"دان سؤز ائدیلیر). حال بوکی بورداکی الاه(ilah)، "معبود"اولاراق چئوریلیرسه، دئییش آنلاشیلاجاق‌دیر:"معبودی غیر از خدا نیست" وترجومه ده آرتیرمایا گره ک قالمایاجاق‌دیر. تورکجه میزده ایسه "تانری‌دانباشقا بیر معبود/تاپیناجاق یوخدور" دئییرسک، سورون قالماز. قیساجاسی، تانریدا، الله دا، تورکجه میزده عینی معنادا ایشله نه بیلر. بو فیکری آشاغی‌دا گتیره جهییم آیت (اسراء سوره سی) ده گؤسترمک ده دیر. اساس، الله/تانری قاورامی‌نین/مفهومونونمؤحتواسی‌دیر. اونو دا دوشونورلر، فیلسوف‌لار، دین آدام‌لاری وگلیشدیریرلر. داهادرینجه باخیرساق هر دیل‌ده کی سؤزجوک‌لر، دوشونمک و گلیشدیرمک یولویلا زنگین ودولغون‌لاشیرلار. بو مسأله اوزرینه داها اطرافلیجا یازماق گره‌کلی‌دیر. باشقازامانا قالسین.
***
الرحمن/الرحمان: تفسیر گله نه یینده، رحمن ایله رحیم بیرکؤک‌دن و اصلینده تانری‌نین ایکی صفتی ساییلیر. بونا گؤره رحمان،باغیشلایان/بخشنده و رحیم سئوهجن/مهریبان/اسیرگه‌ین اولاراق چئوریلیر. رحمان'لیق بوتون انسان‌لارا لوطف ائتمک صفتی، رحیم'لیک ایسه یالنیز ایمانلی‌لارا مخصوص اولانرحمتی/محبتی بیلدیردییی دوشونولور. آنجاق بوگون، رحمن/رحمان آدی‌نین اصلینده تانری‌نینباشقا آدی اولدوغو و اسکی عربیستان‌ین، بعضی بؤلگه لرده رحمان، تانری قارشیلیغی اولدوغونوبیلیریک. اصلینده سوریانیجه دن عربجه یه گئچدییی دوشونولور(رَحَم کؤکو عربجه دهوار، اما رحمان تؤره تیمی عربجه ایله آچیقلانماز). قرآن دا اسراءسوره سینده (110. نجو آیت): قُلِادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ أَیًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَوَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَیْنَ ذَلِكَ سَبِیلًا (سؤیله: [اونو]اللهاولاراق سسله یین و یا رحمان اولاراق چاغیرین، اَن گؤزل آدلار اونون‌دور، هر هانسی[آدییلا ایسترسه نیز] چاغیرین. نامازینی دا [چوخ] اوجادان و [چوخ] آلچاق‌دانقیلما، بونلارین ایکی‌سی آراسیندا [اورتا بیر] یول توت!". آیریجا، اسلامتاریخی‌نده یالانچی(کذّاب) مُسلیمه آدییلا بیلینن، پیغمبرلیک ادعاسی‌ندا اولانکیشی‌یه ده رحمان الیمامه(یمامه صاحبی/یییه سی/تانریسی) آدی وئریلیردی.تانری آدی اولاراق اسکی قایناق‌لاردا گئچن بیر چوخ سؤزجوک ده اصلینده "یییه،صاحب" معناسیندایدی. مثلا قرآن‌دا و اسلامدا، تانری آدی اولاراق ان مشهورسؤزجوک‌لردن بیری "ربّ"، اصلینده "یییه، صاحب" دئمک‌دیر.فارسجایا ترجومه ائدن‌لر، کلمه‌نی رَبی/ربو "بئجرمک، تربیت ائتمک"فعلیندن ساییب "پروردگار" شکلینده چئوریمیش‌لر. پروردگار یایقین‌لیق قازاندیو تورکجه میزه ده گیردی. آنجاق دوغروسو بو: ربّ، اصلینده رَبَب>ربّ "یییهدورماق، صاحب اولماق" فعلیندن گلیر. اسکی تورکجه یه، ربّ ، ایدی>ایذی>اییه>یییه، اولاراق چئوریلیردی. "ایدی" ایسه اسکی تورکجه ده،خاقان‌لارا سان/لقب اولاراق دا وئریلیردی. فارسجا "خدا[ی]" دا اصلینده "یییه" دئمک‌دیر(پهلویجهxwatay). خدای/خدایگان دا، فارسجادا پادشاه‌لارا لقب اولاراق وئریلیردی. "خدای" سؤزجویونو، یانلیش اولاراق خود+آی(=اؤزو گلن،*اؤزو یارانان) شکلینده تحلیل ائتمک، منطق‌سیزدیر.
نه ایسهبونلاردان سونرا، رحمن/رحمان چئوریله بیلیرمی؟ رحمن/رحمان، اؤزل/خاص آد اولدوغواوچون، چئوریلمه سی، دوغرو گؤرونمور؛ رحمان، تانری‌نین باشقا آدی‌دیر.
رحیم: عربجه ده فعیل وزنی ایله قالیجی صفت/صفت مشبهه یارانیر؛سمیع(=ائشیدیجی، ائشیتگَن)، بصیر (=گؤروجو، گؤرگَن)، خبیر(=بیلیجی، بیلگین)،علیم(=بیلگی‌لی، بیلگین)، نقیّ(=تمیز، آری، قاتیق‌سیز)، تقیّ (=تقوالی، ساقینغان)،علیّ(=اوجا، اوجالمیش، اوجالتیلمیش)، ولیّ(=یاخین، یولداش، دوست) وآنلاشیلان بوآدلارین هامی‌سی گئچیش‌سیز/لازیم فعل‌لردن تؤره دیلیبدیر. رحیم ایسه رَحِمَ(=آجیدی، اوره یی یاندی، محبت ائتدی) فعلیندن گلیر و "آجییان، قوْرویان، سئوهجن" معنالاری داشیماق‌دادیر.
سونوج اولاراق" بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ" نئجه ترجومه اولمالی‌دیر؟منجه آشاغیداکی شکیل‌ده اومالی دیر: رحمان و سئوه جن تانری‌نین/الله'ین آدییلا.
تورکیه دهکیقرآن ترجومه لرینده، عمومیتله، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، "رحمانو رحیم تانری‌نین/الله'ین آدییلا" شکلینده چئوریلیر. اونلار، بو ایکیدئییمین چئویریلمز اولدوغونا ایناندیق‌لاری اوچون بئله ترجومه ایله یئتنیدیک‌لریگؤرولور. بیزیم گؤروشوموزون فرقلی اولدوغو دا اوست‌ده آنلاشیلدی.
***
بِسْمِ اللَّهِالرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، بوتون سوره‌لرینباشیندا(توبه سوره سینی چیخارساق) گلیر. بِسْمِ اللَّهِالرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ دئییشی‌نین هر یئرده معناسی فرق‌سیز می‌دیر؟ یوخسا هرسوره نین باشیندا، معناسی فرقلی‌دیر؟ بو دارتیشمادا ایکی گؤروشو دستک‌له ین‌لروار.
بِسْمِ اللَّهِالرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ'ین قیسالتماسی بَسْمَله(Besmele)ده موسلمان‌لارین دیللرینده گؤرونور. بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِالرَّحِیمِ اوچون اؤزللیک‌لر سایمیش‌لار و ایسته ین‌لر ایلگی‌لی کیتاب‌لاراباخابیلیرلر. عموماً موسلمان‌لار ایشلرینی بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِالرَّحِیمِ ایله باشلارلار و بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ‌سیزایشین یاریم-سوْنسوز قالاجاغینا اینانیرلار.
درباره این سایت