1. گَلوْووز(gelovuz):"منم‌لیک ائدن، تئز قورشانان، اؤزونو قاباغا آتان"معناسیندا اولان و چاراویماق‌دا یاشادیغی‌نی اؤیرندیییم سؤزجویون gelouz سؤیلهییشی اولدوغونو دا بیلگیصاحبی دوست‌لار بیلدیردی‌لر. کلمه‌نین قیلاووز سؤزجویونون بیر دهییشگهسی اولدوغوآچیق گؤرونور. کله‌بوْز یئر آدی اوزرینه یازدیغیم یازی‌دا قیلاووز سؤزجویونوآراشدیردیم. بوردا یازیلاجاق یئنی بیر فیکریم اولمادیغی اوچون، او مسأله‌یه گیرمکاحتیاجی قالمیر. کله‌بوز>*کله‌ووز/*kelevüz>گلووز اولاراق آچیقلانابیلر.
2. میت(mit):"شار، فارسجاسی: تیله". سؤزجویومیانادان درله‌میشدیم. اوردا داها چوخ یومرولانان پالچیق‌دان حاضیرلانان شارا(بعضنده پیشیریلیر) بو آد وئریلیردی و اوشاق‌لار اوینادیردی‌لار. باشقا بیر یئردهوارمی؟ بیلمیرم. آنادولودا(بوْلو)، دار بیر آلان‌دا، "گیرده‌کان/جویز اویونونداقازانیلان قوْز/گیرده‌کان" معناسیندادیر. آیریجا موغلا(فتحیه)دا"چلیک-چوماق/چیلیک آغاج" اویونونا بو آد وئریلیر. آنادولودا مت(met) بو معنادا داها یایقین ساییلیر.بیزیم میت ده بونلاردان آیریلماز. اصلینده چیلیک آغاج اویونوندا،"چیلیک/چیلینگ" معناسیندا اولان سؤزجوک، زامانلا گیرده‌کان اویونو و شاراویونونا دا گئچیب و یئرلشیبدیر. کلمه‌نین قایناغینا گلینجه ارمنیجه mét دن گلدییی دوشونولور و اصلینده چیلیک-آغاجاویونو معناسیندایمیش. آغیزلاردا میتدیک، بیچیمی‌نده بیر سؤزجویون اولدوغونو دابیلیریک. بو ایسه *میتلیک>میتدیک اولاراق آچیقلانمالی‌دیر دییه دوشونورم.آیریجا لهجه‌لریمیزده مازی و موْزو(mozu)دا بو معنادا واردیر. بو ایسهفارسجا مازو "پالیت آغاجی، قوزالاق"دان گلدییی آچیق ساییلیر. تورکیهتورکجهسینده مازی (mazı)،پالیت(>بلوط) آغاجی‌نین میوهسی معناسی یانیندا، آغاجین اؤزونه ده وئریلنآددیر. مازی>موْزو حادثهسینه گلینجه، یووارلاشما حادثهسی، آذربایجان وآنادولو آغیزلاریندا، داغینیق اولاراق گؤرونور. مثلا بیر قوشچولو(اورمو یاخین‌لاریندابیر شهرجیک) دوستوموزدان، ایللر اؤنجه، بؤلگه‌ده یاغ یئرینه یوْغ(yoğ) سؤیله‌ندییی‌نیاؤیرنمیشدیم. اونوتمادان بونو دا یازیم؛ ماراغا آغزیندا میته‌گؤز(=بالاجا گؤز،نارین گؤزلو آدام) دئییمی اصلینده "میت گؤز"دن گلیشمیش اولابیلر. آنجاقمیده "اویونا قاتیلان آشیق" معناسیندا چاراویماق‌دان درلنن سؤزجوک، میتهایله بیرلشدیریلهبیلر. بونلاردان میت سؤزجویونون دهییشگهلری ساییلابیلیرلر.
3. گَلیم(gelim):"روشد، گلیشمه". دانیشیق دیلینده "اوشاغینتوون گلیمی آزدیر" کیمی دئییم‌لر ایچینده ایشلک‌دیر. آنادولودا یئنیتورکجهده اؤنریلن مدّ(≠ جزر) قارشیلیغیگلیمدن باشقا، ماراش و هاتای(آنتاکیا)دا گلیم "وئریم، بهره" معناسیندادیرو بعضی آغیزلاردا "گلیش، گلمک" معناسی دا داشیماقدادیر. مثلا ددهقورقوت‌دا "گلیملی، گئدیملی دونیا، سون اوجو اؤلوملو دونیا"شعرسی(=شاعرانه، شعر کیمی) جومله‌لرده گئچر بو سؤزجوک. گلیم'ین تؤرهییشی آچیق‌دیر. ـم اکی‌نین تؤره‌تمه‌لرینده"بیر یوللوق، بیر دفعه‌لیک" معناسی اولدوغونو یازمیشام. ددهقورقوت سؤزلرینده ده اولدوغو کیمی، دونیایا بیر یول گلینیر، دونیادان دابیر یول گئدیلیر. نه ایسه کلمه‌نین یازی دیلیمیزه قازاندیریلماسیندا فایدا واردییه دوشونورم.
4. خومبال(xumbal):"ساخسی سَنَک(=سهنگ)، کوپ". زنجان آغزیندان درلنمیش‌دیر.کلمه‌نین فارسجا خم=خُنب ایله ایلگی‌سی آچیق گؤرونور. آنجاق فارسجادا خُنبره ده بومعنادا واردیر. ایلک اوْدلو سلاح‌لاردا یاناجاغی ساخسی قاب‌لاردا قویوب دوشماناوزرینه آتیلدیغی اوچون، بو سؤزجوک عثمانلیجادا، فارسجادان آلیناراق او سلاحلاراوئریلمیشدیر. فارسجایا گئری گلن کلمه، تورکجه‌لشمیش قومباره بیچیمی یانیندا،خمپاره شکلینی ده آلدی. سانکی کلمه خُم+ پاره سانیلمیش. بو گون تورکیه تورکجهسیندهقومبارا(kumbara) "اوشاق‌لارین پول بیریکدیردییی قاب، دخیل(=قُلک)"معناسیندادیر و سلاح آدی اولاراق خومبارا (humbara) یاشاماق‌دادیر.زنجان‌داکی بیچیم‌ده، کلمه سونونداکی سسلی دوشموش و ر>ل حادثهسی یاشانیب‌دیر.کلمه‌نین بیر دهییشگهسی ده خومبول(xumbul) اولاراق آغیزلاریمیزدا(مثلا ماراغا آغزیندا) یاشاماق‌دادیر و"قارنی بؤیوک، سَنَک کیمی گؤرونن آدام" دئمکدیر. بوردا بیر ایره‌لی‌له‌ییجیبنزشمه(progressive assimilation) یاشانمیش‌دیر.
5. شیرشیر(şırşır):"چاغلایان، شلاله، آبشار". کلمه آنادولو آغیزلاریندانقارص لهجهسینده ده واردیر. آشاغی-یوخاری هر کندیمیزده اَن آز بیر شیرشیر وار. بوگون‌لر،شیرشیر'لار، گزیجی‌لرین ان سئودیک‌لری نوقطه‌لردنساییلیرلار. کلمه‌نین قورولوشو آچیق‌دیر و سس تقلیدینه دایانیر. تورکیه تورکجه‌سیندهبو معنادا، چاغلایان و شلاله واردیر. چاغلایان، چاغلاغان بیچیمی‌نده ده گؤرونور وچاغلاماق "شاققیلداماق، جوشماق، گورولتویله آخماق" دان گلیر. بو فعلیمیز ایسه سستقلیدینه دایانیر، شاققیلداماق فعلینده اولدوغو کیمی. آیریجا دیلیمیزده چاغیلتی"آخار سویون چیخاردیغی سس" اولاراق دا یاشار. شلاله (şelale) ایسه عربجه‌دن آلینتی‌دیر. عربجه‌ده داها چوخ شلال شکلی واردیر وشَلَّ(=دوردو، آخسادی و) فعلیندن گلمک‌ده‌دیر. شیرشیر یازی دیلیمیزه دهآلینابیلر. عربجه شلالهده اویغون و داها آنلاشیلیر اولدوغو بللی‌دیر.
6. یاتی(yatı):"یاتماق یئری، یاتماق واختی" سؤزجویو ماراغاداائشیتمیشم. سانیرام باشقا یئرلرده ده واردیر. تورکیه تورکجهسینین یازی دیلیندهیاتی "گئدیلن یئرده گئجهنی گئچیرمک" معناسیندادیر و عربجه-فارسجا"بیتوته" قارشیلیغی کیمی گؤرونور. کلمهمیز اسکی تورکجه‌ده (دیوانلغات الترک‌ده گئچن) وار اولان یاتیغ(yatıġ) "یوخو،یاتاجاق یئر" سؤزجویونون گلیشدیییی آچیق‌دیر. یاتیغ ایسه یاتماق فعلینهدایاندیغی شوبهه‌سیزدیر. یاتماق فعلینه گلینجه، یادماق>یایماق فعلی ایله کؤکدشاولدوغو دوشونولور.
7. کَرَن(keren):"داما آتیلان آغاج تیر، دام تاوانی". کلمه آنادولوآغیزلاریندا دا گؤرونور و داها چوخ کَران(keran) بیچیمیندهدیر. دیاربدهان(an)دا واردیر.کلمه‌نین ارمنیجه‌دن آلینتی اولدوغونو بیلیریک. geran ارمنیجه‌ده"دیرک" معناسیندادیر.
8. توْوسیه(tovsiye):"سابقه،اعتبار". عربجه‌دن گئچن و فارسجادا اولدوغو کیمی تورکیه تورکجه‌سینده دهیایقین اولان توصیه(tavsiye) ایله بیرلشدیرمک دوغرو اولماز. چونکو توصیه "تاپشیریق،اؤیوت، وصیت" کیمی معنالار داشیماقدادیر و تووسیه‌دن فرقلی اولدوغو گؤرونور.سانیرام بوگون تورکیه تورکجه‌سینده یایقین اولاراق یاشایان دوسیا(tavsiye) و قیرخ-اللیایل اؤنجه‌سینه‌جن فارسجادا دا ایشلک اولان دوسیه کلمهسی ایله عربجه توصیه‌نینبولاشماسی و قاریشماسیندان اورتایا چیخیبدیر بیزیم سؤزجوک. دوسیه/دوسیا ایسهفرانسیزجا dossier دن گلیر و اصلینده فرانسیزجا dos (=آرخا، چییین،سیرت) و نهایی اولاراق لاتینجه dorsum(= عینی معنادا) گلمک‌ده‌دیر. گلیشیمی چوخ آچیق ساییلماسادا، بیرموضوع اوزرینه توپلانان کاغیذ-بلگه‌لرین باغلیسی معناسینا گلدییی و انسان بئلینهبنزدییی و یا بئله و چییینه آتیلدیغی اوچون بو آدی آلدیغی، ادعالار آراسیندادیر. Dossier اینگیلیزجه‌ده ده وار و دوسیا سون زامانلاردا تورکیه‌ده، "پرونده"معناسی یانیندا، "فایل" قارشیلیغی اولاراق دا یایقینلاشیبدیر.
9. زاکین(zakin):"قانون، قایدا". دانیشیق دیلینده، هله‌ده ائشیدیلیر.گئچمیش‌ده داها چوخ یایقین‌ایمیش. کلمه‌نین روسجا زا(zakon)دان گلدییی وقاجار دؤنمی فارسجاسیندا "قانون، روس قانونو" اولاراق گؤرولدویوبیلینیر. سؤزجویون بیر عجایب بیچیمی‌نی، دانیشیق دیلینده و بیر یاشلی آدام‌دانائشیتدیم:زَیقون(zeyqon). زا روسجا یانیندا، باشقا ایسلاو دیللرینده ده یایقین‌دیر ونهایی قایناغینین آناایسلاوجا اولدوغو دوشونولور.
10.اَفَل(efel): خصوصیله اَفَل-اَفَل باخماق دئییمی ایچینده "گیجه‌لمک،چاش-باش اولوب اطرافا باخماق" معناسیندادیر. آنادولودا آفال "سرسم،گیج" معناسی داشیماقدادیر(ایسپارتا، بورسا، ترابزون/ماچکا). یازی دیلیندهاؤزللیک‌له آفاللاماق(afallamak) بیچیمی‌نده گؤرونور. بونون یانیندا آنادولو آغیزلاریندا وایستانبول تورکجه‌سینده آوال-آوال دا واردیر. سؤزلوکچولر(تیتسه، نیشانیان کیمی)کلمه‌نین کؤون آچیق اولمادیغینی یازارلار. سانیرام آشاغیداکی بیلگیلر، کلمه‌میزه ایشیقتوتابیلر؛ آولااخ(avalah) "گیج، آواناق" آنلامی‌ندا (شیران/گوموشخانه) و آوالاق گئنهده او معنادا(کاستامونو، آفیون)واردیر. یازی دیلینده آوالجا "گیج آدام کیمی،پخمه کیمی" گؤرونور. آواق دا بو اوسته‌کی معنالارا یاخین اولاراق آنادولودا واردیر.بو بیلگی‌لردن آنلاشیلان کلمهمیز آواناق‌دان قیسالتما و پوزولما اولاجاق‌دیر.آواناق ارمنیجه‌دن آلینج اولاراق، اؤنجه‌کی یازی‌لارین بیرینده بیلدیردیییم کیمی، اوسته‌کیمعنالاردادیر. سانیرام بو ده‌ییشگه‌لرین فرقلیلشمهسی و چوخلوغو کلمه‌نینآنلاتیجی ماهیت قازانماسیندان اولمالی‌دیر.
بیر ,دا ,بو ,اولاراق ,واردیر , ,داها چوخ ,تورکیه تورکجه‌سینده ,معناسیندادیر و ,یازی دیلینده ,بو معنادا
درباره این سایت