اسلامآراشدیرمالارینا آغیرلیق وئره جه ییمی یازمیشدیم. بونون بیر محصولو دا تورکجه میزده اسلام دینی ایله ایلگی‌لیسؤزجوک‌لری آراشدیریب، کؤکن‌لرینه گؤز آتماق‌دیر. بو یازی دا بیر آووج سؤزجوک الهآلیناجاق‌دیر. بو کلمه لر، مین ایل‌دن بری دیلیمیزده یئرلشیب‌لر. داوامی دا، بلکهباشقا شکیل‌لرده، گله بیلر.
1. اسلام(İslam): قرآن‌دا گلنسؤزجوک‌لردن‌دیر و بیر آیت‌ده(آل عمران/19) "تانری نین یانیندا، دین، اسلام‌دانعبارت‌دیر" دئییلیر. آشاغی-یوخاری بوتون دونیا دیل‌لرینده آزجیق فرق‌لرله واردیر.ایلکین آوروپا دیل‌لرینده اسلام آدی یئرینه، آشاغی‌لاییجی و اسلامی دینی‌نین"قوندارما، یانلیش و بدعت‌لرله دولو" اولدوغونو گؤسترمک هدفی ایله بودینه "محمد دینی، محمدی‌لیک، محمدچیلیک" معنالارینا گلن آدلاروئریلیردی(مثلا اینگیلیزجه ده Mahometry ، Muhammadanism و بونلار بنزر آدلار وار ایدی). اسلام سؤزجویو عربجه اَسلَم"تسلیم اولدو، بویون اَیدی" فعلیندن گلدییی بیلینیر. اسلام'ین "تانرییا بویون اَیمک" آنلامیندااولدوغونا اینانیلیر. بو اَسلَم فعلی‌نین سَلِمَ فعلیندن "ساغ قالدی،ساغالدی" گلیشدییی بیلینمک‌ده دیر. "سلم" کؤده"باریشماق" معناسی واردیر. سلام/سِلم "باریش، باریشیق" دئمکاولور. تسلیم اولماق، ساغ قالماق و باریشماق آنلام‌لاری‌نین آراسینداکی باغ آچیقساییلیر. بو کؤک‌دن دیلیمیزده و باشقا اسلام دیل‌لرینده "سلام" داواردیر و یئرینده تحلیل ائدیله جک‌دیر.
2. موسلمان(Müselman): عربجه ده وبیر چوخ موسلمان‌لارین دیل‌لرینده، مُسلِم وارکن، فارسجا و تورکجه‌ده "مسلمان"چوخ داها یایقین‌دیر. تورکیه ده مسلم(Müslim) و غیرمسلم(gayrimüslim) تعبیرلریگؤرونورکن، موسولمان(müsülman) سؤزجویو چوخ داها ایشلک‌دیر. موسولمان سؤزجویو، تورک دیللرییولویلا روسجا و دوغو آوروپا دیللرینه ده موسورمان(Musurman) و بوسورمان (Busurman) بیچیم‌لریله گئچیبدیر. بیر زامان‌لار اینگیلیزجه کیمی آوروپادیللرینده، عثمانلیجادان گئچن Musselman و Mussulman یایقین ایکن، بوگون سانیرام داها چوخ فرانسیزجادا Musulmane یاشاماق‌دادیر و بونون یئرینه Muslim و Moslem یایقین‌لیق قازانیبدیر. نه ایسه، مسلمان کلمه سی‌نین اصلیندهمُسلم+ـان(=فارسجا چوخلوق اکی) اولاراق تحلیل ائدیلدییی‌نی بیلیریک.
3. ناماز(namaz): دیلیمیزدهایلک اسلامی دؤنم‌لرده فارسجادان گئچن سؤزجوک‌لردن‌دیر. بو دا اسلام دینی‌نین تورک‌لره،ماوراءالنهر'ده و تورکیستان‌دا،فارس‌لار اوزرینده گلدییی‌نین بیر گؤسترگهسیدیر. نه ایسه ناماز، اورتا فارسجا namaç دان گلیر و کؤکو آویستا/اَوستا دیلینه قدر اوزانیر. سؤزجوک،سانسکریتجه (و اونون تؤره مه لری چاغداش هیند دیل‌لرینده) ناماسته(namaste) و ناماسکار (namaskar) ایله کؤکدش ساییلیر. بو سؤزجوک‌لر "اللری‌نین ایچینیبیربیرینه یاپیشدیراراق اؤن‌ده توتوب، ال وئرمه‌دن سلاملاشماق" معناسیندااولوب، هیند کولتورونون اؤنملی عونصورلاریندان بیری ساییلیر. ناماز دا اصلینده"سایقی گؤسترمه، اَییلمه" دئمک‌دیر. اؤزللیکله شاهنامه‌ده"یئره دوشرک، بیرینه سایقی گؤسترمک، تاپینما" دئمک‌دیر.
4. دین(din): چوخ اسکی و کؤکلو سؤزجوک‌لردن ساییلیر. آکادجا'دان باشلایاراق "قایدا، قانون، یاسا،یارغی" معناسیندا بیلینیر. او دیل‌دن آرامجا، عبرانیجه و داها سونرا عربجه یهگئچمیش اولاجاق‌دیر. پهلویجه ده دین "زردوشتچولوک گله نه یی(سنّت)، زردوشتاینانجی قایناقلاری" معناسیندادیر. بو کلمه ایله سامی دیل‌لرده یایقین گؤرولن"دین" سؤزجویونون ایلیشگیسی کسین اولاراق بیلینمیر. سامی بیر دیلدنایران دیللرینه گیرمیش اولابیلر. ترسینی ده بوتونویله ردّ ائتمک دوغرو گؤرونمور.دین معناسینا گلن کلمه لرین قانون معناسی داشیماسی یایقین بیر دوروم‌دور. اسکیتورکجه ده دین قارشیلیغی اولاراق نوْم (nom)واردیر. نوْم بیتیگ(nom bitig) "دینکیتابی، دینی کیتاب" کیمی دئییم‌لرده ده گئچر. آیریجا نوْمچی(nomçı) "واعظ،دین آدامی" معناسیندادیر. بو سؤزجوک ده دیلیمیزه سوغدجا و آرامجا یولویلایونانجادان گلمیش‌دیر. یونانجا nomos "قانون" و داها دوغروسو "تؤره(=عُرف)" دئمک‌دیر.یونانجا سؤزجوک، عربجه یه ناموس(> نوامیس)اولاراق گئچمیش و اسلام دیل‌لرینده یئرلشیبدیر. اسکی متین‌لرده، ناموس"قانون" آنلامی داشیرکن، سونرا "شرف، حیثیت، عایله نینقیزلاری-قادین‌لاری" معناسینی قازانیبدیر.
5. سجده(secde):"نامازدا باشینی یئره/مؤهور'ه قویاراق بللی ذکرلری دیله گتیرمک". کلمهنین عربجه ده، سَجَد "یئره دوشرک سایقی گؤسترمک، تاپینماق، یومک(اسکیتورکجه ده کی قارشیلیغی)" گلدییی بیلینیر. فعلین کؤکدشی، سامی دیل‌لردن،آرامجادا دا واردیر. بیر چوخ دیل‌ده "عبادت ائتمک" معناسیندا گلن فعل‌لرده،"سایماق/سایقی گؤسترمک" معناسی دا واردیر؛ مثلا اینگیلیزجه‌ده worship اصلینده wearδ (=دَیَر/سایقی>worth)+ scipe"گؤرمک" سؤزجوک‌لرینده تشکیل اولوب و "دَیَر وئرمک، سایقیگؤسترمک" دئمک‌دیر. یئره دوشرک سایقی گؤسترمک ده، سجده ده اولدوغو کیمی اونوناینگیلیزجه قارشیلیغی prostrate ده ده واردیر. اسکی تورکجه ده یومک(yükünmek)"اَییلمک، سجده ائتمک" آنلامی داشیردی و یوچ(yükünç) ده "ناماز، سجده" معناسیندا ایدی. آیریجا ناماز کلمهسی نین تحلیلی‌نه باخیلابیلر.
6. قرآن(Quran):"موسلمان‌لارین قوتلو/مقدس کیتابی". عمومیتله تفسیرچی‌لرو لوغتچی‌لر، قرء "اوْخودو، سؤیله‌دی" فعلینه باغلارلار. آوروپالیآراشدیرماچیلار فعلین سوریانیجه/آرامجا قریا (qarya) "مقدس کیتابینآیتی" کؤه باغلاماغا چالیشدیق‌لاری گؤرونور(آرتور جفری کیمی). عربجه ده،قرء اصلینده "بیر یول ساغدی"(دَهَتله مک اوچون، سیناماق اوچون) معناسیندااولوب، سونرالاری "دقّتله اَلَه آلدی، اینجه له دی" معناسینیقازاندی(استقراء کلمه سینه ده دقت ائدین!). بونلارا دقت چکرک، قرآن آدی‌نیناصلینده آرامجا کیمی بیر دیلین تأثیری آلتیندا یارانمیش اولابیله جه یینی سؤیله ین‌لروار. بوردا قیساجا بو مسأله یه اشارت ائتمک‌ده فایدا وار. عربجه،آرامجا/سوریانیجه، عبرانیجه، حبشجه، نبطجه، بابیلجه و باشقا بیر نئچه دیل ایلهبیرلیک‌ده سامی دیل‌لر عایله سینی تشکیل ائدیرلر. بونلاردا اورتاق کؤک‌لر و سؤزجوک‌لریناولدوغو آچیق‌دیر؛ بیر چوخ یول، کلمه‌لرین آلینتی اولدوق‌لاری و یا بنزر کؤک‌لردنگلیشدیک‌لری و یا بیر دیل‌ده موجود اولان سؤزجویون تأثیرینده او بیری دیل‌ده یئنیکلمه نین یاراندیغی‌نی، کسین اولاراق سؤیله مک موم گؤرونمور. قرآن، اسکی بعضیترجومه‌لرده، اوقیغو (oqığu) اولاراقچئوریلمیش‌دیر. بو چئویری‌لرده، قرآن'ین اوخومالی/اوخونمالی معناسیندا اولدوغونوقبول ائدرک اورتایا چیخیبدیر. آنجاق دقت‌دن قاچماماسی گره کن بیر دوروم واردیر؛قرء، فارسجا "خواندن" و تورکجه اوخوماق<اوْقیماق کیمی اصلینده"چاغیرماق، سسله مک" دئمک‌دیر. او زامان پیغمبره ایلک آیت اولاراقاندیریلدییی سانیلان "اقراء باسم ربک الذی خلق ."بو شکیل‌ده چئویریلمهلی دیر: "یارادان تانری‌نین/ ربّینین آدینی چاغیر". اوخوماق معناسی سونرادان یاراشدیرمااولاجاق‌دیر.
7. رکوع/روکوع(ruku):"نامازدا اَییله رک، اللری دیزلره قویاراق بللی ذکرلرینسؤیلنمه سی". تورکیه تورکجه سینده rüku اولاراق سؤیله نیر. سؤزجوک عربجه رَکَع "قاباغا اَییلدی،اَییله رک سایقی گؤستردی" فعلیندن گلدییی بیلینیر. بو فعل، نامازین ساییاساسی اولان رکعت(rüket) سؤزجویونون دهقایناغی‌دیر. رکعت، تورکیه تورکجه سیندهrekāt اولاراق سؤیله نمک ده دیر.
8. آیه/آیت(aye(t)):"قرآنسوره لری بؤلگولری، هر سوره بیر نئچه آیتدن تشکیل اولور". تفسیرچی‌لر وسؤزلوکچولر، آشاغی-یوخاری هامیسی، آیت'ین "علامت/گؤسترگه،اشارت/بلیرتی" آنلامی‌ندا اولدوغونو قبول ائدیرلر. قرآن‌دا، آیت(چوخلوقبیچیمی: آیات) تانری‌نین وارلیغی/گوجونون گؤسترگه سی ساییلان بوتون یاشایان وجانسیز وارلیق‌لارا دلالت ائدر. عربجه اولان سؤزجوک، بعضی اسکی تورکجه قرآن ترجومه‌لرینده،بلگو(belgü) شکلینده چئویریلمیش‌دیر. بو تورکجه کلمه نین بوگونکو شکلی بلگی (belgi) اولور. بلگه ایسه بو سؤزجویون موغولجایا گئچمیش و اورادان گئریدؤنموش بیچیمی ساییلیر.
9. سوره(sure):"قرآن'ین اؤزباشینا کامل/بوتون ساییلان و آیت‌لردن اوْلوشان بؤلوم‌لری. قرآن دا، 114سوره واردیر". سؤزجویون اصلینده عربجه سور(>تورکیه تورکجه سینده کی sur) "قالا، مدافعه خطی، صف"دان گلیشدییی دوشونولور. صف/خط'دن "یازی خطی=سطیر/سطر" و اورادان دا"قرآن'ین سطیرلری" و بوگونکو معناسینی قازانیبدیر.
10.الله(allah):"تانری". بوگون بیرچوخ دیل‌ده سؤزجوک آلینتی اولاراق "موسلمان‌لارین تانری‌سی" معناسیداشیماق‌دادیر. اسلام اؤنجه سی عرب‌لرده، الله واریمیش. آنجاق داها چوخاوزاق‌دا و تانری‌لار اوستو بیر تانری اولاراق گؤرولورموش. مثلا اسلام اؤنجه سیحجّ تؤره نینده اوخونان دعالاردا "لبیک اللهم لبیک، لبیک لاشریک لک لبیک،الّا شریکک انت" کیمی تعبیرلرده گئچرمیش. الله ایله اله/ایلاه(=معبود،تاپیناجاق) آراسینداکی ایلیشگی آچیق گؤرونور. اله/ایلاه، عبرانیجهeloh "تانری" ایله کؤکدش اولدوغو دوشونولور. بیر چوخ سامیدیل‌ده el تانری معناسیندادیر و حتابابیل/بابِل آدینی باب+ائل(=تانری قاپی‌سی) اولاراق آچیقلایان‌لار واردیر. سؤزجویوبو سامی کؤکه باغلایینجا، الله'ین سونوندا گلن –ah آچیق اولمور. داهایایقین گؤروشه گؤره، الله سؤزجویو، ال+اله اولاراق آچیقلانیر؛ آنلامی"[بیلینن و تانینان] تانری" دئمک‌دیر. کلمه‌نی باشقا شکیل‌لردهآچیقلاماغا چالیشان‌لار دا وار. اسکی قرآن ترجومه لرینده، هر زامان الله،تانری/تنگری اولاراق چئوریلیر. اله/ایلاه ایسه بعضی ترجومه لرده، تاپونغو (tapuŋu) شکلینده چئویریلمیش‌دیر.
درباره این سایت